Over drift en scopische aandrift

Via niet nader te vernoemen bron vernam ik dat dit blog opnieuw wat spannender, gelaagder mocht. Beter wat heter? U vraagt, wij draaien. De geletterde playgirl wordt wakker. Zorg dat u uitgeslapen bent.

Onderwerp van vandaag: de paranoïde-kritische methode. Bedacht en uitgedacht door het excentrieke brein van Salvador Dali. U merkt het: dit wordt spannend.

Een van de eerste teksten die Salvador Dali schreef om zijn theorie van de paranoïde-kritische methode te staven, verscheen onder de titel 'Psychologie non-euclidienne d'une photographie' in Minotaure. Naast die tekst is de foto in kwestie afgedrukt: twee trotse winkeliersters en een wat bescheidener man poseren voor de deur van hun winkelpui; ondanks het centrale 'hypnotiserende' onderwerp wordt Dali's blik getrokken door iets waar hij ook onze aandacht op vestigt, namelijk een minuscuul garenklosje, zonder garen, dat om onverklaarbare redenen tegen de stoeprand ligt. 'Dit exhibitionistische voorwerp, dat zich vanwege zijn "onwaarneembare bestaan" en door zijn aard en onzichtbaarheid bij uitstek leent voor het onverwachte binnendringen schreeuwt om een interpretatie', aldus Dali.

Geheel los van mijn (on)vermogen tot interpretatie van abstracte kunst, ben ik gezegend met een scherp observatievermogen. Los van mijn wil, zie ik wat doorgaans aan de blik van anderen ontsnapt: het onbetekende detail. Onlangs werd ik tijdens een wandeling rondom mijn favoriete waterplas aangesproken door een ouder heerschap van 83. De man wist me uitvoerig te onderhouden over verre reizen en culinaire genoegens. Terwijl ik veinsde op te gaan in zijn verhalen, werd mijn blik aangetrokken door twee knopen die ontbraken aan zijn hemd, op de plek waar borst overgaat in buik.

Geheel eigenzinnig, intellectueel en van nature promiscue koppelt Catherine Millet in Jaloezie, een scherp waarnemingsvermogen en overdreven visuele aandacht aan welbepaalde psychologische kenmerken. "Het eerste en duidelijkste is seksuele nieuwsgierigheid. Door zich op datgene te storten wat het minst opvalt, ontdekt het oog wat gewoonlijk verborgen blijft. Nu leven wij in een maatschappij waarin de genitaliën met alles eromheen, inclusief hun activiteiten, verborgen horen te blijven. "

Anders gezegd: in mijn concrete geval zijn de ontbrekende knopen de metaforen voor de geslachtsorganen. Was de man weduwnaar? Had hij geen vrouw meer om naald en draad met zorg te hanteren? Pervers gezegd: werd hij niet meer genaaid?

"Dat zou dus het ultieme, verdrongen of gesublimeerde doel zijn van degene die zich overgeeft aan de scopische aandrift", aldus Millet. En dan hebben we het nog niet over verscherpte geurzin.

Het tweede kenmerk definieert Millet als "onverschilligheid voor de ordening van de wereld". Om open te kunnen staan voor wat er in de marges en hoeken gebeurt, moeten we ons losmaken van de hiërarchische systemen die daar minder belang aan hechten dan aan wat zich in het midden of aan de top bevindt, ongeacht of die systemen een maatschappelijke, morele of zelfs esthetische orde genoemd worden. "

Om terug te keren naar het voorbeeld van Dali: bij de foto die hij "ons voorlegt moeten we ons niet in eerste instantie laten leiden door onze belangstelling voor de afbeelding van een bepaalde groep winkeliers uit het begin van de twintigste eeuw; we kunnen ons beter buigen over een 'rommeltje' (zoals Dali het noemt) dat in de goot is gevallen, dan over de drie vreemde menselijke figuren. [...] Een zo volmaakt ongebonden blik, die de werkelijkheid zo volmaakt van alle kanten kan bekijken, behoort toe aan iemand die zich in de wereld laat leiden door een nieuwsgierigheid zonder enig a priori. Zo iemand verwerpt meteen al het onderscheid tussen interessant en oninteressant, waardig en onwaardig, mooi en lelijk. "

Tot zover mijn gelaagde, filosofische pleidooi voor (seksuele) nieuwsgierigheid, voor een onbevooroordeelde, pure, open blik.

Maar ik had beloofd om het spannend te houden. Dus keer ik terug naar mijn niet nader vernoembare bron aan het begin van dit verhaal.

Met voornoemde beleefde ik gisteren een gastronomisch hoogstandje. Tussen het voorspel en het hoofgerecht door merkte ik op hoe onze ober ter hoogte van zijn linkerslaap, net waar de bakkebaard eindigt, lichtjes transpireerde. Simultaan zag ik hoe hij zich vooroverboog naar mijn minzame tafeldame met een verrukkelijke Contessa d'Abruzzo 2005 en het etiket net iets te dicht bij haar priemende, verwachtingsvolle blik bracht. Hoe zij zich nadien vergreep aan de laatste volrode aardbei op de tafel en zich toen ter hoogte van waar borst overgaat in buik, een onhoorbaar stil culinair orgasme voltrok. Dit alles buiten mijn wil om, binnen mijn gezichtsveld, volledig gesublimeerd, verdrongen en vooral niet geëxpliciteerd.

Mijn allerliefste tafeldame: u vroeg, wij draaiden.

Geïnspireerd door Jaloezie van Catherine Millet, De Bezige Bij 2009; Met dank aan restaurant Lijsterbes